Πόσα πτώματα έχουν περάσει από το στόμα του καθενός μας; Πόση βία έχει ασκήσει ο καθένας μας άμεσα ή έμμεσα ενάντια στα υπόλοιπα όντα με τα οποία μοιραζόμαστε αυτόν τον πλανήτη; Πόσες φορές πληρώσαμε κάποια εταιρεία να κάνει τη βρώμικη δουλειά του βασανισμού και του φόνου ενός ζώου, προκειμένου να ικανοποιήσει τις γευστικές μας επιθυμίες, ή την ενδυματολογική αισθητική μας; Πόσες φορές αγοράσαμε φάρμακα που δοκιμάστηκαν επάνω σε ζώα, τα οποία τεχνηέντως μολύνθηκαν γι αυτό το σκοπό; Πόσο αθώος είναι ο καθένας από μας;
Σίγουρα με μία λογική εκδίκησης, ή αλλιώς επιστροφής της βίας, δεν θα αρκούσε η γενοκτονία του ανθρώπινου είδους ώστε να επιστραφεί το ένα εκατοστό της βίας που έχουμε ασκήσει στα υπόλοιπα ζώα. Αυτό φυσικά δε σημαίνει ότι έχουμε όλοι ίσες ευθύνες. Αλλά πριν συναντήσουμε το αδιέξοδο της δικαϊκής λογικής σε μια προσπάθεια να αποδώσουμε ευθύνες, ας δούμε τί μπορούμε να κάνουμε σε μία κατεύθυνση αρμονικής συνύπαρξης με τα υπόλοιπα ζωντανά όντα του πλανήτη μας.
Για αρχή ας αποδομήσουμε τα ιδεολογήματα που συγκαλύπτουν τα καθημερινά εγκλήματα του πολιτισμού των ανθρώπων ενάντια στη φύση και τη ζωή.
Κομβικότερο ιδεολόγημα αποτελεί η υποτιθέμενη ανωτερότητα του ανθρώπου έναντι των άλλων ειδών, η οποία του δίνει και τη δυνατότητα να τα εκμεταλλεύεται, να τα διαχειρίζεται, να τα βασανίζει και να τα εξοντώνει. Η ανωτερότητα του ανθρώπου στο πρόσφατο παρελθόν είχε θρησκευτικό περιεχόμενο και απέδιδε ψυχή και πνεύμα μονάχα στον άνθρωπο ο οποίος φτιάχτηκε καθ´ εικόνα του κυρίαρχου θεού. Από τότε που οι άνθρωποι αποστασιοποιήθηκαν από τη ζωή στο δάσος καθιερώνοντας την γεωργία και την κτηνοτροφία, και άρχιζαν να διαχειρίζονται τα ζώα και τα φυτά τα οποία μέχρι τότε θεωρούσαν ισάξια σε επίπεδο δύναμης, εγκατέλειψαν τις ανιμιστικές αναπαραστάσεις του κόσμου που αναγνώριζαν την πνευματική υπόσταση και σημασία όλων των έμβιων όντων, για τις αντανακλάσεις των ιεραρχικών κοινωνιών που συνέθεταν, στις θρησκευτικές αφηγήσεις, θέτοντας τα θεμέλια της ιδεολογίας της εξουσίας.
Πλέον τη θέση της θρησκευτικής ανοησίας έχει πάρει η ψευδοεπιστημονική τεκμηρίωση. Θεωρίες για το μέγεθος του εγκεφάλου -που όμως δεν μας λέει γιατί οι ελέφαντες ή οι φάλαινες δεν είναι εν τέλει ανώτερά ζώα από μας- για τις μοναδικές ικανότητες του ανθρώπου και λοιπά παραμυθάκια τα οποία συνεχώς σκοντάφτουν στα ευρήματα που αναδεικνύουν την κοινή μας φύση. Την κοινή μας συναισθηματική λειτουργία (με αντίστοιχες χημικές ουσίες αλλά και εγκεφαλικές περιοχές συνδεδεμένες με την ηδονή, την οδύνη, το άγχος, την αγάπη και τη σεξουαλικότητα), την κοινή μας ικανότητα επικοινωνίας με ήχους, βλέμματα και χειρονομίες, την κοινή μας ικανότητα να συνθέτουμε εσωτερικές αφηγήσεις με οπτικές και ακουστικές εικόνες που συνιστούν τα όνειρα και της ονειροπολήσεις μας, την κοινή λειτουργία της συνείδησης, και την ενσυναίσθηση (την συναισθηματική ταύτιση με τους άλλους) ως βάση της κοινωνικότητας σχεδόν σε όσα ζώα έτυχε να ερευνηθούν. Όλα αυτά που ξαναανακαλύπτονται από τους επιστήμονες σε χώρους στους οποίους τα ζώα συνήθως βασανίζονται, είναι εκ προοιμίου γνωστά σε όσους έτυχε να συμβιώσουν για μεγάλο χρονικό διάστημα με ζώα. Για όποιον εμπιστεύεται τις αισθήσεις του και όχι τα ιδεολογήματα που φτιάχτηκαν ώστε να δικαιολογούμε τον έλεγχο και την καταπίεση που ασκούμε στα ζώα, όλα αυτά είναι απλώς αυτονόητα. Εν τέλει, η μοναδική “ανωτερότητα” που μπορεί να τεκμηριωθεί, είναι η ικανότητα συγκρότησης σύνθετων λογικών δομών, η οποία μας δίνει και τη δυνατότητα κατασκευής σύνθετων εργαλείων που συσσωρευτικά αποτελούν την τεχνολογία πάνω στην οποία βασίζεται η κυριαρχία μας ως είδος. Μάλλον αυτή η ικανότητα συγκρότησης σύνθετων λογικών δομών μας δίνει και την εκπληκτική ικανότητα αυτοεξαπάτησης προκειμένου να χειριστούμε τα συναισθήματα μας και να ανταποκριθούμε στις επιταγές του πολιτισμένου κόσμου, συγκαλύπτοντας τόσο έντεχνα τη βία που ασκούμε και δεχόμαστε στην καθημερινότητα μας πίσω από τερατώδεις ιδεολογίες.
Πολλοί τυχαίνει να συμβιώνουν με σκύλους, γάτες και λοιπά κατοικίδια και να δένονται με αυτά. Προφανώς έχουν συναντήσει τον ψυχισμό των ζώων αυτών, τα έχουν δει να χαίρονται και να κλαίνε, να ονειρεύονται και να παίζουν, να καταλαβαίνουν και να θυμώνουν. Αρκετοί αρέσκονται στο να τα φυλακίζουν σε διαμερίσματα, να τα ακρωτηριάζουν και να τα ευνουχίζουν για να τα κάνουν χρηστικά (θωρακίζοντας τις παρεμβάσεις τους πίσω από ψευδοεπιστημονικά επιχειρήματα όπως πχ ότι τα ζώα δεν απολαμβάνουν το σεξ, ενώ ο εγκέφαλός τους δείχνει να έχει παρόμοια λειτουργία με εμάς κατά τη σεξουαλική πράξη). Συνήθως όμως θεωρούν αδιανόητο το να χρησιμοποιήσουν τα ζώα συντροφιάς για ένδυση ή διατροφή ενώ τα ζώα που κατατάσσονται ως παραγωγικά τα θεωρούν κατώτερων νοητικών λειτουργιών. Αυτή η διάκριση μεταξύ ζώων συντροφιάς και ζώων παραγωγής, δεν είναι στην πραγματικότητα παρά ένα βολικό κατασκεύασμα για να εξυπηρετεί την ανθρώπινη αδηφαγία. Τόσο μια έρευνα στα δεδομένα που συνέλεξαν οι συστημικοί επιστήμονες όσο και η συμβίωση με τα ζώα παραγωγής θα αρκούσε για να αναδείξει τις νοητικές ικανότητες των ζώων αυτών. Αλλά αυτό που πραγματικά είναι αδιάσειστο είναι το πόσο σχετική είναι η διάκριση αυτή από πολιτισμό σε πολιτισμό: Στην Ινδία δεν τρώνε αγελάδες, στον Αραβικό κόσμο δεν τρώνε τα ευφυέστατα γουρούνια, ενώ στην Κίνα τρώνε σκύλους οι οποίοι μαζί με γάτες γίνονται γούνες που πωλούνται και στην Ευρώπη. Τα ζώα που χρησιμοποιούνται στην παραγωγή κρέατος, γάλακτος, αυγών, ενδυμάτων ή καλλυντικών και σαπουνιών, δεν είναι κατ’ ανάγκη λιγότερο ευφυή, ούτε λιγότερο ευαίσθητα στον πόνο από τα ζώα συντροφιάς.
Ένα συνηθισμένο επιχείρημα που χρησιμοποιούν όσοι αρνούνται πεισματικά να ελαχιστοποιήσουν τη βία που ασκούν στα άλλα ζώα, είναι ότι “είναι φυσικό”. Στην πραγματικότητα το επιχείρημα περί φυσικότητας είναι μεταφυσικό, καθώς οτιδήποτε συμβαίνει, είτε μας αρέσει είτε όχι, φυσικό είναι, εφόσον σε αυτή τη φύση συμβαίνει. Ο άνθρωπος είναι μέρος της φύσης, το ίδιο και οι κατασκευές του, ακόμα και αν λειτουργούν ανταγωνιστικά προς τα υπόλοιπα έμβια όντα. Ας απαντήσουμε όμως επί της ουσίας. Αν δούμε τις ποσότητες κρέατος με τις οποίες τρέφονται οι άνθρωποι που ζούσαν και ζούνε εκτός του πολιτισμού, δεν μπορούν να συγκριθούν με την υπερκατανάλωση που επιτρέπει ο σύγχρονος πολιτισμός. Επίσης ο τρόπος ζωής τους δεν παρήγαγε παχυσαρκία και αρτηριακά προβλήματα λόγω της κατανάλωσης, οπότε ποιά είναι εν τέλει η επικαλούμενη φυσικότητα; Αυτό το επιχείρημα το βρίσκουμε στην πιο χοντροκομμένη εκδοχή του ως αναγκαιότητα του ανθρώπου να τραφεί με κρέας και ζωικά προϊόντα δήθεν ως απαραίτητα για την πρόσληψη θρεπτικών συστατικών. Το επιχείρημα αυτό καταρρίπτουν στην πράξη τα εκατομμύρια χορτοφάγων οι οποίοι έχουν αντίστοιχα ποσοστά θνησιμότητας με αυτά των κρεατοφάγων αλλά και τοπικές κουλτούρες που για αιώνες ακολουθούν χορτοφαγική διατροφή. Ας μεταφέρουμε λοιπόν τη βαρύτητα από την ψευδεπίγραφη φυσικότητα στην συνειδητή επιλογή.
Στην ίδια κατηγορία εμπίπτει και η ιδεολογικοποίηση του κυνηγιού ως “φυσικού”. Λες και συγκρίνεται το κυνήγι στην αρχέγονη φύση με τόξα και βέλη με την εξόντωση των λιγοστών ζώων -μέσω υπερσύγχρονων κυνηγετικών όπλων και πυρομαχικών- στα απομεινάρια των δασών που διαρκώς περιορίζονται από την αστικοποίηση, την εντατικοποίηση της γεωργίας και τους αυτοκινητόδρομους.
Εν τέλει ακούμε πολλές φορές ισχυρισμούς για την ικανότητα των φυτών να αισθάνονται ως πρόσχημα για τη συνέχιση της εκμετάλλευσης των ζώων, Θεωρούμε ότι ζωντανά είναι καuι τα φυτά, και πιθανότατα αισθάνονται και αυτά όπως και τα ζώα. Όμως αυτό τί σημαίνει ως προς την κακοποίηση των ζώων; Στην πραγματικότητα, η εκτροφή και η διαχείριση των ζώων είναι αναμφίβολα πολύ πιο βασανιστική, καθώς το ζώο έχει ανάγκη την κίνηση και την κοινωνικοποίηση, που για λόγους παραγωγικότητας τα στερείται. Το φυτό πιθανότατα δεν ασφυκτιά το ίδιο καθώς μεγαλώνει από τη φύση του σε σταθερό τόπο. Αν κάτι έχει ανάγκη το φυτό όσο ζει, είναι να μην το πλακώνουν στα χημικά και τις ορμόνες για να γίνει παραγωγικότερο. Και γιατί απαιτείται τέτοια παραγωγικότητα;
Μα για να τροφοδοτηθεί η βιομηχανία ζωικής παραγωγής! Οι άνθρωποι καταναλώνουν μετά βίας το ένα εικοστό από όσο παράγει η παγκόσμια εντατικοποιημένη γεωργία που εξαντλεί και καταστρέφει τον πλανήτη, ώστε να θρέφει την αδηφάγα βιομηχανία κρέατος και λοιπών ζωικών παραγώγων. (Γι αυτό τα δάση του Αμαζονίου και άλλα αρχέγονα δάση αντικαθίστανται σταδιακά από χωράφια μεταλλαγμένης σόγιας.) Οπότε η συνέχιση αυτής της καταστροφικής συνήθειας, έχει ως αποτέλεσμα την ασφυκτική καταπίεση των εκτρεφόμενων ή καλλιεργούμενων ζώων και φυτών, με την ταυτόχρονη στέρηση γης όπου ζουν τα άγρια και ελεύθερα ζώα και φυτά, με αποτέλεσμα την εξάλειψή τους και την αντικατάσταση τους από ελεγχόμενα, εξαρτημένα και δυστυχισμένα όντα που διαβιούν στους ασφυκτικούς βιομηχανικούς χώρους. Η κρεατοβιομηχανία συμβάλλοντας στις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου περισσότερο από οποιονδήποτε άλλο τομέα παραγωγής, και εξαντλώντας μέσω της γεωργίας τη γη όπως προαναφέραμε και τους υδάτινους πόρους, είναι ίσως η σοβαρότερη πληγή στην άγρια ζωή της γης. Το γιατί αυτό δεν αναφέρεται πουθενά από πολλές μεγάλες περιβαλλοντικές οργανώσεις, μπορεί εύκολα να μας το εξηγήσει η χρηματοδότηση των οργανώσεων αυτών από το καρτέλ των μεγάλων αμερικανικών κρεατοβιομηχανιών. Όπως αντίστοιχα το γιατί επικρατεί ο μύθος του υπερπληθυσμού, ενώ αν απλά οι άνθρωποι άλλαζαν τις διατροφικές τους συνήθειες ο πλανήτης μας θα άντεχε τους δεκαπλάσιους.
Για μας λοιπόν, ο ανθρωποκεντρισμός, η ιεραρχική δόμηση της κοινωνίας, ο καπιταλισμός, η καταστροφή της φύσης και η καταπίεση ζώων και ανθρώπων, είναι πτυχές του ίδιου συστήματος. Γι αυτό και θεωρούμε ότι το ξεπέρασμά τους δεν μπορεί να γίνει αποκομμένα. Γι αυτό μιλάμε για ολική απελευθέρωση. Όμως όπως είναι παράλογο να μιλάς για την απελευθέρωση των εργατών από τον καπιταλισμό όντας εργοστασιάρχης -όπως διάφοροι αριστεροί θεωρητικοί- έτσι είναι και αναντίστοιχο να μιλάς για ελευθερία της φύσης και της ζωής χωρίς να πράττεις σε αυτή την κατεύθυνση. Όμως για να δράσεις χρειάζεται να σκεφτείς, και για να σκεφτείς χρειάζεται να αισθανθείς. Για να αισθανθείς πρέπει να σπάσεις την αποξένωση από τη βία ασκείς, μια αποξένωση που παράγει το καπιταλιστικό σύστημα μέσω του χρήματος, καθώς διαμεσολαβεί στην παραγγελία για τον επόμενο φόνο κάθε φορά που αγοράζεις κρέας. Και για να γίνει αυτό πρέπει να επιδιώξεις να έρθεις σε επαφή με ότι επιμελώς σου κρύβουν. Να γνωρίσεις τα ζώα που βιάζεις καθημερινά. Να κοιτάξεις πίσω από τους τοίχους των σφαγείων, των εργαστηρίων με πειραματόζωα, των γουναράδικων και των βιομηχανιών κρέατος, Να τα δεις να συνωστίζονται το ένα επάνω στο άλλο, να ακρωτηριάζονται χωρίς αναισθητικό, φυλακισμένα σε άθλιες συνθήκες για όλη τους τη ζωή ώστε να μεγιστοποιείται το κέρδος του βιομήχανου. Και κάθε φορά που σου έρχεται στο νου η εξάρτηση από τη γεύση του αίματος, να αναρωτιέσαι: αξίζει; Μια ζωή καταπιεσμένη, μια ζωή στερημένη την ελευθερία της, κάποια έκταση γης κατειλημμένη από βιομηχανοποιημένη γεωργία, κάποια έκταση δάσους κατεστραμμένη, κάποια άγρια ζώα που ζούσαν εκεί δολοφονημένα. Μόνο και μόνο για μια στιγμιαία γευστική απόλαυση που εύκολα μετατρέπεται σε αηδία αν απλά σκεφτείς. Δεν χρειάζεται καμία αυτοπειθαρχία, μόνο η απελευθέρωση των συνειρμών από τη συνειδητή τους χειραγώγηση, αρκεί για τις αποφάσεις. Και το ίδιο ακριβώς ισχύει για τη δράση και την αδράνεια. Αξίζει μια ζωή παθητική απέναντι στη μετατροπή του πλανήτη σε ένα απέραντο σφαγείο;
Για μας η απελευθέρωση της φύσης και της ζωής δεν είναι υπόθεση μιας εβδομάδας. Δεν είναι μόνο λόγια, ούτε μόνο στάση ζωής, ούτε μόνο δράσεις. Τίποτα από μόνο του δεν είναι αρκετό. Όμως αναγνωρίζουμε τη σημασία του συντονισμού. Τη σημασία του να συντονίσουμε τις προσπάθειές μας για να δημιουργήσουμε κοινωνικό ζήτημα που θα παράγει προβληματισμό. Και σε έναν τόπο όπως η Ελλάδα, όπου τα θέματα αυτά ήταν απαξιωμένα, βλέπουμε ήδη τα αποτελέσματα των δράσεων όταν για πρώτη φορά ακούμε τον όρο σπησισμός στα δελτία ειδήσεων. Αυτό σημαίνει πως η προπαγάνδα με τη δράση λειτουργεί. Πάντα φυσικά χρειάζεται και κάτι παραπάνω. Χρειάζεται κατάλληλη στόχευση και φαντασία. Κάθε δράση έχει και ένα ενδεχόμενο βαριών συνεπειών. Ας μην σπαταλάμε την ενέργειά μας λοιπόν. Υπάρχουν και αυτοί που φέρουν και τη βαρύτερη ευθύνη στην καταπίεση και τον βασανισμό των ζώων όπως οι βιομήχανοι, οι πειραματιστές, οι γουναράδες κλπ. Ας εντείνουμε λοιπόν την πολύμορφη δράση διευρύνοντας τα μέσα, τη στοχοθεσία, τις αναλύσεις και τα μηνύματά μας. Η φασαρία της πόλης ας καλυφθεί από τις κραυγές των καταπιεσμένων ζώων.
Γιάννης Μιχαηλίδης
Αργύρης Ντάλιος
Δημήτρης Πολίτης
Πηγή: athens.indymedia.org
